Dört mezhebe uymak

Sual: İşlerimizin bir kısmını Hanefi’ye bir kısmını Maliki’ye bir kısmını Şafii’ye bir kısmını da Hanbeli’ye uyarak yapsak dört mezhebin dördüne de uymuş olmaz mıyız?
CEVAP
Hayır uymuş olmayız. Hatta hiçbirine inanmamış oluruz. Hatta hepsinin yani dinde söz sahibi mutlak müctehidlerin üzerinde kendimizi görmüş ve buna göre hareket etmiş oluruz.

Din kitaplarımızda buyuruluyor ki:
Bir işi bir mezhebe göre yapmaya başladıktan sonra bu işi ve buna bağlı olan işleri yapmaya devam ederken bu mezhebi taklit etmekten vazgeçmenin yasak olduğu sözbirliği ile bildirilmiştir. (İbnül Hümam Tahrir-ül-üsul İbnül-Hacib Muhtasar-ül-üsul Alâüddin-i Haskefî Dürr-ül-muhtar)

Bir mezhebi taklit edenin hep ona tâbi olması vaciptir. Zaruret olmadıkça başka mezhebe göre iş yapması caiz değildir. Bir mezhebe göre amel edenin bu mezhepten ayrılmasının caiz olmadığı sözbirliği ile bildirilmiştir. (Bahr-ür-raık)

Mutlak müctehid olmayan âlimin bir mutlak müctehidi taklit etmesi gerekir. (Müsellem-üs-sübut)

Ayn-ül-ülaya yükselmemiş bir âlimin dört mezhepten birini taklit etmesi vaciptir. Taklit etmezse doğru yoldan sapar. Başkalarını da saptırır.(İmam-ı Şarani Mizan s.24)

Aminin [müctehid olmayanın] mezhep değiştirmesi caiz değildir. Dilediği bir mezhebi taklit etmesi lazımdır. (Redd-ül-muhtar s.283)

Müctehid olmayan din adamının hadis-i şeriften anladığı ile amel etmesi caiz değildir. Çünkü hadis-i şeriflerin mensuh veya tevilli yahut muhkem olduğunu ayıramaz. (İkt-ül-ceyyid Muhtasar)

Bir kimsenin taklit ettiği mezhebi yani ona uygun iş yapmaya başladığı mezhebi terk etmesinin caiz olmadığı sözbirliği ile bildirilmiştir. (İbni Hümam Tahrir)

İbadetlerde ve ictihad ile yapılan işlerde dört mezhepten birini taklit eden kimse böyle yaptığı işi Allahü teâlânın emrine uygun olarak yapmış olur. (Mevlana Abdüsselam Cevhere şerhi)

Taklit etmekte olduğu mezhebe uygunsuz iş yapmaya hiçbir âlim caiz demedi. (Kimya-yı saadet)

İslam dininin binası bu dört direk üzerine kurulmuştur. Bir kimse bu dört yoldan birine girerse ve bu dört kapıdan birini açarsa başka yola geçmesi ve başka kapıya sarılması abes ve lehv olur. İşlerinin düzenini bozmuş doğru yoldan ayrılmış olur. Âlimlerin sözbirliği ve ahir zamanda Müslümanlara en uygun yol dört mezhepten birini taklit etmektir. Din ve dünyanın düzeni böyle olur. Herkes önceden dilediği mezhebi seçer. O mezhebi taklide başladıktan sonra bunu bırakıp başka mezhebe geçmek hiç şüphesiz birinci mezhebe suizan etmek olur. İşler ve sözler bozulur karışır. Sonra gelen âlimler bunu sözbirliği ile bildirdiler. Doğrusu da budur hayır bundadır. (Abdülhak-ı Dehlevi Sıfr-üs-seadet şerhi)

Mutezile gibi hak yolun çeşitli olduğuna inananlar aminin [cahilin] mezhepleri dilediği gibi karıştırabileceğini söylediler. Ehl-i sünnet âlimleri aminin belli bir imama uyması lazım olduğunu bildirdiler. Keşf kitabı bunu uzun anlatmaktadır. Her mezhepte mubah olanları kolay olanları araştırıp bunları yapmaya mezhepleri Telfik denir. Böyle yapan fasık olur. Said bin Mesudün Tahavi şerhi bu hususu ayrıntılı şekilde anlatmaktadır. (İmam-ı Kuhistani Muhtasar-ı Vikaye şerhi)

Mezheplerden faydalanmak
Sual: Bir mezhebe bağlanmadan bütün mezheplerden faydalanmak caiz midir?
CEVAP
Caiz değildir. Herkesin bir mezhebinin bulunması lazımdır. Bir mezhebi olan kimsenin de harac sıkıntı olmadıkça bir işi bir mezhebe göre başka bir işi de başka mezhebe göre yaparak mezhepleri karıştırması caiz olmaz. Bir kimse dört mezhepten hangisini taklit ediyorsa yani hangi mezhebi seçmişse o mezhepteki bilgileri öğrenmesi harac sıkıntı olmadıkça her işinde o mezhebe uyması lazımdır. (M. Nafia)
Dört mezhepten başkasına uymak caiz değildir. Her Müslümanın yalnız bunlardan birine uyması şarttır. Dört mezhebin kolaylıklarını araştırıp bunları bir araya toplayarak yeni bir kolaylıklar mezhebi uydurmaya (Telfik) denir ki caiz değildir. (Hadika)
İki mezhebi telfîk edenin ibadetinin sahih olmayacağı sözbirliğiyle bildirilmiştir. Bir ibadetin bir şartı bir mezhebe başka şartı da başka mezhebe göre sahih olursa bu ibadet sahih olmaz. (Redd-ül-muhtar)
Bir ibadetin bir kısmını bir mezhebe göre yaparken diğer kısmını bu mezhebe göre yapmayıp başka mezhebe göre yapmaya kalkışmak birinci mezhep imamının bilgisini beğenmemek olur. Selef-i salihini techil etmek [cahil saymak] küfürdür. (F. Bilgiler)